هیپوکلریت سدیم را با نام دیگری می شناسند. استفاده از این ماده در صنعت کاربرد فراوان دارد. آب ژاول نام دیگر هیپوکلریت سدیم است. این محلول نخستین بار توسط برتوله ساخته شد. در ابتدا این محلول در محله ژاول پاریس تولید می شده است. به همین دلیل به آب ژاول معروف شده است. در زبان شیرین فارسی ما این ترکیب شیمیایی پر کاربرد را مایع سفید کننده می نامیم. البته این ماده را با عنوان وایتکس نیز می شناسند. این محلول تقریبا به واسطه بوی تندی که دارد شناخته شده است. همچنین عمده افراد این مایع پر کاربرد را به دلیل این که یک سفید کننده و گندزدای قوی است به خوبی می شناسند.
مصرف آب ژاول به ویژه در ایام خانه تکانی های نوروز بسیار رایج است. بنابراین شاید بتوان گفت خانم ها با این محلول بیش از آقایان آشنایی دارند. از این محلول برای گندزدایی، بو زدایی و ضدعفونی استفاده می شود. همچنین در صنعت به عنوان رنگ زدا و سفید کننده مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از ویژگی های شیمیایی وایتکسبه قرار زیر می باشند. این محلول، مایعی سفید کننده است. که از ترکیب سدیم، کلر و اکسیژن ایجاد می شود. در واقع فرمول مولکولی این مایع شیمیایی NaOCl است. هیپوکلریت سدیم، محلول در آب است. رنگ این محلول متمایل به زرد بوده و بوی بسیار تندی دارد. لازم به ذکر است که بیان کنیم مایع مذکور یک مایع سمی است. این مایع به علت این که کلر آزاد تولید می کند توانایی ضد عفونی کردن دارد.
آب ژاول به دلیل این که در ساختار شیمیایی خود کلر دارد، نباید آن را جوشاند، زیرا حین جوشیدن، گاز کلر آزاد می کند. آزاد شدن کلر می تواند منجر به مسمومیت گردد. همچنین باید بدانید که نوشیدن این مایع شیمیایی موجب مسمومیت می شود. در صورتی که به اشتباه این امر اتفاق افتد به ویژه در خصوص کودکان باید فورا اقدام به نوشیدن شیر نمود. وایتکس یک محلول شیمیایی ناپایدار است. به همین دلیل تحت تاثیر دما و نور به تدریج خاصیت خود را از دست خواهد داد.
آب ژاول چیست
همانطور که در بالا ذکر کردیم آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم، مایعی زرد رنگ با بوی تند است که دارای خاصیت سفید کنندگی است. این محلول را با نام کلر مایع نیز می شناسند. در صورتی که حدود 10 درصد هیپوکلریت را در آب حل کنید، وایتکس به دست خواهد آمد. برخی از مهمترین ویژگی های این مایع به شرح زیر می باشند.
- در حضور نور و حرارت به تدریج ناپایدار می شود.
- خاصیت اکسندگی بالایی دارد.
- خاصیت خورندگی بالایی دارد.
- اختلاط آن با آمونیاک موجب تولید شدن یک ترکیب سمی می شود.
- اختلاط آن با متانول یک ترکیب منفجره ایجاد می کند.
- استفاده از آن در محیط های بسته و بدون تهویه در صورت غلظت بالا منجر به مرگ خواهد شد.
|
ویژگی ها
|
مقادیر
|
|
فرمول مولکولی
|
NaOCl
|
|
چگالی
|
g/cm3 1.11
|
|
دمای ذوب
|
18 درجه سانتی گراد
|
|
دمای جوش
|
101 درجه سانتی گراد
|
آب ژاول کاربردهای متفاوتی دارد که در زیر به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد.
- ضد عفونی سطوح مختلف
- برطرف کردن بوی نامطبوع
- سفید کردن سطوح مختلف
- استفاده در تصفیه آب و فاضلاب
- استفاده در لکه بری
- استفاده در دندانپزشکی
- استفاده در درمان برخی بیماری های پوستی
- سم زدایی
تفاوت آب ژاول و وایتکس
ما در ابتدای محتوا ذکر کردیم که آب ژاول را با نام دیگری تحت عنوان وایتکس نیز می شناسند. بله درست است، آب ژاول همان وایتکس است. وایتکس یک مایع زرد رنگ با بوی تند است که خاصیت ضد عفونی و سفید کنندگی بالایی دارد. بنابراین این مایع، وایتکس، هیپوکلریت سدیم، اکسید کلرید سدیم و آنتی فرمین همگی یک نوع ماده شیمیایی هستند. اما لازم به ذکر است که وایتکس و آب اکسیژنه دو ماده کاملا متفاوت می باشند. آب اکسیژنه به هیچ وجه خاصیت سفید کنندگی ندارد. این مایع خاصیت اکسید کنندگی بسیار بالایی دارد. به همین دلیل در صنعت نساجی و صنعت کاغذسازی بسیار زیاد مورد استفاده قرار می گیرد.
نکته دیگری که لازم است در ارتباط با وایتکس یا آب ژاول ذکر کنیم، اسیدی یا قلیایی بودن آن است. برخلاف تصور عامه که بر این باورند که وایتکس یک مایع اسیدی است، باید بگوییم وایتکس یک مایع قلیایی است. بنابراین وایتکس اسیدی نیست اما خاصیت خورندگی بسیار بالایی دارد. به همین دلیل در تماس با پوست و چشم ها به شدت موجب سوزش خواهد شد.
قیمت و خرید آب ژاول
با توجه به ویژگی ها و کاربردهایی که در بالا برای آب ژاول ذکر کردیم استفاده از آن در موارد متعددی امکان پذیر است. بر این اساس خرید وایتکس برای موارد صنعتی و غیره اهمیت دارد. از جمله مواردی که بر قیمت این محلول موثر هستند می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- خصوصیات فیزیکی: خصوصیات فیزیکی وایتکس بر قیمت آن اثرگذار است. به طور مثال نقطه جوش و نقطه ذوب آن و نیز شکل ظاهری آن بر قیمت این مایع موثر است. به طور کلی وایتکس به دو صورت زرد رنگ و آبی متمایل به سبز دیده می شود.
- خصوصیات شیمیایی: منظور از خصوصیات شیمیایی این است که این ماده با چه ترکیباتی توانایی واکنش دادن خواهد داشت. علاوه بر این، اینکه وایتکس به چه موادی تجزیه می شود نیز مهم است.
مورد دیگری که بر قیمت آب ژاول اثرگذار است روش تولید آن می باشد. به طور کلی وایتکس به دو روش کلی تولید می شود. اولین روش تولید وایتکس توسط الکترولیز محلول سدیم کلرید است. روش دوم برای تولید این محلول نیز اضافه کردن گاز کلر به سدیم هیدروکسید می باشد.
دستگاه تزریق آب ژاول
همانطور که میدانید کلر یکی از مواد پر کاربرد برای ضد عفونی و گندزدایی است. برای این منظور از پکیج تزریق کلر استفاده می کنند. در واقع دستگاه کلرزن تجهیزاتی دارد که فرایند تزریق کلر به آب یا فاضلاب را به آسانی انجام می دهد. پکیج کلرزنی انواع متعددی دارد که در زیر آنها را نام خواهیم برد.
- پکیج تزریق هیپوکلریت سدیم یا کلرزن مایع (برای تزریق کلر مایع)
- پکیج تزریق پرکلرین (برای تزریق کلر جامد و پودری)
لازم به ذکر است که بدانید پکیج تزریق هیپوکلریت همان پکیج تزریق آب ژاول است. در پکیج تزریق آب ژاول از محلول کلر به عنوان محلول مادر برای ضدعفونی استفاده می کنند. محلول آب ژاول یا همان وایتکس دارای غلظتی در حدود 15 درصد است. جهت استفاده از این محلول برای ضد عفونی و گندزدایی کردن آب یا فاضلاب لازم است آن را به کمک آب تا غلظت حداکثر 3 درصد برسانید. استفاده از کلر به اشکال مختلف از جمله وایتکس برای ضد عفونی کردن سطوح و موارد مختلف، دارای مزیت هایی است که عبارتند از
- افزایش عملکرد ضد عفونی
- استفاده آسان به دلیل وجود کلریناتور
- قیمت مناسب و ارزان
- دسترسی سریع و آسان
- باقی ماندن کلر در آب که مانع از بروز آلودگی های احتمالی می شود.
استفاده از آب ژاول یا کلر به عنوان گندزدا علاوه بر مزیت هایی که در بالا به آن اشاره کردیم معایبی نیز دارد. مهمترین مزیت استفاده از کلر به عنوان گندزدا، ترکیب آن با مواد آلی موجود در آب است. این ترکیب باعث تشکیل تری هالومتان ها می شود. ترکیبات ذکر شده سرطان زا هستند. توجه به این مورد به ویژه برای ضد عفونی کردن آب استخرها نیازمند توجه شایانی است.
